Meester Fred

Dit artikel is ook verschenen op Urbanmag.

Onze eigen Nieuwe Wilde, Fred Bervoets, blijkt niet alleen een straffe schilder te zijn, maar ook een goede leraar. Hij zal wellicht al eens beschonken voor de klas gestaan hebben, maar hij heeft wel een ganse generatie goede schilders helpen baren. Ik spreek over schilders die het echt aan het maken zijn, te weten Vincent Geyskes, Cindy Wright, Tom Liekens, Kati Heck, Koen van den Broek etc. Hij zegt in Kunsthart dat hij op hen geen invloed heeft uitgeoefend, maar als je naar de film kijkt bij zijn laatste expo in het Muhka weet je wel beter. Sommige klassikale interventies lijken pure intimidatie als Fred (ik mag hem toch Fred noemen?) luid roepend meedeelt dat de betrokken student "een zondagschilder" is of dat hij "veel slechter moet schilderen" of stellig beweert "dat er iets ontbreekt". In de film getuigen de ex-studenten hoeveel ze aan Fred hebben gehad tijdens hun opleiding. Bovendien is de expo in het Muhka volledig door hen opgezet. Ze profileren de tentoonstelling als een hommage en presenteren daarom naast een mooi overzicht van Bervoets' werk ook zelf enkele werken. Sommigen gaan in hun eerbetoon zo ver om Fred's portret in hun schilderij te verwerken (Kati Heck) of om een echt portret te maken (Cindy Wright). Dat laatste is niet zo verwonderlijk: Fred heeft een erg artistieke kop. Een rode kop, waterige ogen en een pluizige baard maken van Wright's portret (zie foto) een werk dat niet zoveel verschilt van haar andere schilderijen, o.a. van rood vlees, de kop van Che Guevara etc. In het werk van Kati Heck zien we ergens Bervoets als standbeeld dat van zijn voetstuk valt. Dan toch een spoor van kritiek op de leraar?

Wie per se toch de invloed van de leraar in het werk van zijn studenten wil zien, moet volgens mij niet ver zoeken. Sommigen hebben het advies dat ze slechter moeten schilderen letterlijk opgevolgd, hoewel soms met schijnbare tegenzin. Kati Heck bv. geeft op haar schilderijen fantastisch gelukte demonstraties van fotorealistisch schilderen (iets wat Bervoets niet zou kunnen zegt hij zelf), maar doet dit slechts op een stuk van het canvas en werkt de rest af met mooie staaltjes van "bad painting", als waren ze door Bervoets zelf geschilderd. Behalve een getuigenis van Heck's kunnen, geven de werken aan waar het momenteel om lijkt te draaien in de hedendaagse schilderkunst, m.n. het spanningsveld tussen figuratie en abstractie. Je kan het ook uitleggen als pogingen om met de vele fotografische beelden die ons teisteren iets te doen dat de schilderkunst nog niet kent. Zelfs "den Tuymans" is met dat soort dingen bezig! Iemand naar wie Bervoets opkijkt, zegt hij in Kunsthart, maar waar hij niet meer verschillend van kan zijn.

Hoe ziet het werk van Bervoets er dan wel uit? We zien naïef aandoende platte composities, meestal wemelend van personen en objecten (horror vacui) die op een zeer expressieve manier geschilderd zijn. De meest voorkomende persoon is Bervoets zelf, nogal karikaturaal maar zeer treffend afgebeeld. Ook in diverse vermommingen: Fred als Rubens, Fred als vader, Fred als kerstboom, Fred als drinker... We zien veel huiselijke scènes, met al veel minder karikaturale afbeeldingen van vrouwen (meestal erg liefelijk en soms zeer realistisch geschilderd). Er is blijkbaar altijd enige spanning tussen Fred en zijn familie: we zien hem soms in duivelse doen. Mogelijk veroorzaakt door drankmisbruik, getuige de fles die dikwijls uit zijn jaszak puilt (Fred gaat graag op café). Hij haalt graag herinneringen op aan zijn legertijd, incl. militair materieel en allerlei Belgische symboliek. Ook de referenties naar een christelijke opvoeding zijn niet van de lucht. Zijn techniek lijkt mij uniek: hij maakt gigantische werken, samengesteld uit bijeengelegde en op elkaar aansluitende etsen. Hij heeft een drukker (zijn "derde hand" zegt hij in de film) die prachtig werk levert en de individuele bladen zodanig weet af te printen dat de indruk van een geheel toch niet verloren gaat. In de film zien we hoe Bervoets de afdruk daarna met verf te lijf gaat. Dat gebeurt zoals men zegt "op zeer plastische wijze". Kenmerkend echter, en dat is iets dat echt goed werkt, is dat het grootste deel van de ets onaangeroerd blijft. De kleurige verf, soms gewoon serieuze vlekken en spatten, steekt extra af tegen de neutrale kleur van de ets. Zoals Bervoets het treffend verwoordt in de film: "I shall do it on my way".

Een echte meester dus, die Bervoets. In alle betekenissen van het woord!