Als ik een muur was...

Als ik een blanco muur was, dan stond er nu een tag op. Zonder dat ik er iets van gemerkt had. Maar ik mag mij gelukkig prijzen: het is een tag van Banksy, 's werelds meest bekende graffiti artiest. Wat ik bedoel? Awel, ik ben naar zijn film geweest, getiteld "Exit Through the Gift Shop". Even kort het verhaal schetsen.
 Thierry Guetta, een wacko winkelier uit LA, filmt in zijn vrije tijd straatkunstenaars. Hij volgt ze urenlang, meestal 's nachts, bij het uitoefenen van hun ambacht. Via via komt hij terecht bij Banksy. De wereldberoemde graffiti kunstenaar doet hiervan zelf het relaas. Met vervormde stem en onherkenbaar gefilmd, want zijn werk is nog steeds illegaal, vertelt hij hoe Guetta zijn interventies filmt. Maar de documentaire die hij uiteindelijk uit de opnames distilleert is zo slecht dat Banksy het project overneemt. Grappend raadt hij de man aan om zelf graffiti artiest te worden, iets wat Guetta zich geen twee keer laat zeggen. Vol overgave stort hij zich op de productie van straatkunst. Al snel echter wil hij zich lanceren in de echte kunstwereld en hij zet een grootse expositie op in LA. Schaamteloos gebruik makend van de straat als gratis promotiekanaal en op ingenieuze wijze de media bespelend wordt de show een megasucces: "a star is born". Alleen lijkt zijn werk verdacht veel op dat van Banksy, al is het een stuk minder geïnspireerd en een herhaling van zichzelf. Op dat moment wist ik het zeker: Banksy heeft me bij de neus genomen, de film is één grote grap. De artiestennaam van Guetta, Mr. Brainwash, had al een belletje moeten doen rinkelen. De film toont ons waar commercialisering in de kunst toe leidt: een verarming van het werk en een aantasting van de integriteit van de kunstenaar. Het is één van de nagels waarop Banksy al jaren klopt. Hij noemt de kunstwereld "the biggest joke going", een reservaat voor wie overgepriviligeerd, zwak of pretentieus is. Zijn werk is zodanig kritisch voor de kunstmarkt dat hij zich hoedt om er deel van uit te maken. Hij verkoopt boeken met foto's van zijn straatinterventies en zou via de site "Pictures on Walls" sporadisch zeefdrukken aanbieden. Alleen is hij intussen zelf een sterk merk geworden en worden de zeefdrukken voor exorbitante bedragen weer doorverkocht. Op zijn website neemt hij expliciet afstand van enkele galerijen die zich daarin hebben gespecialiseerd. Je vindt er ook een webwinkel, die echter niets meer bevat dan hoge resolutie beelden van recent werk, vrij te downloaden voor wie dat wil. Zijn werk op straat is moeilijker in geld om te zetten, sommige gemeentebesturen sparen kosten noch moeite om het te conserveren. De straat als openluchtmuseum, een ideaal dat heel wat graffiti artiesten nastreven. Zijn interventies maken nu deel uit van het cultureel erfgoed. Heel mooi was zijn actie in de National Gallery. Hij slaagde er ooit in om daar een werk van hem tussen de andere op te hangen. Het was een copie van het wereldberoemde schilderij met de lelies en het Japans bruggetje van Monet. In de versie van Banksy liggen er een paar winkelkarretjes in de vijver, een mooie metafoor voor de supermarkt die vooral de moderne kunst intussen geworden is. In de film zijn trouwens beelden van deze actie te zien. De film bevat dus niet alleen een boodschap over de kunstwereld, hij documenteert ook het performance aspect van Banksy's werk. Verder krijg je een goed inzicht in de werkwijze van de kunstenaar: je ziet hem foto's projecteren om zijn beelden te maken en sjablonen uitsnijden om ze op straat te reproduceren. In die zin is deze "mocumentary" toch nog een beetje een "documentary". Wie zich niet door Banksy laat bedotten gaat in elk geval met een mooie boodschap naar huis: nog niet elke kunstenaar heeft zijn ziel aan de duivel verkocht.